آداب و رسوم چهارشنبه سوری

آداب، رسوم و تاریخچه چهارشنبه سوری

یکی از هیجان انگیزترین جشن‌ها در ایران، چهارشنبه سوری است که هرساله در این کشور آن را جشن می گیرند. جشن چهارشنبه سوری آداب، رسوم و تاریخچه خاصی دارد که مهم‌ترین آن‌ها آتش است.

درباره چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری از جشن‌های معروف ایرانی است که در آخرین روز سال یعنی سه شنبه شب با آدابی مخصوص برگزار می شود. تعدادی از پژوهشگران  کلمه سور را به معنی جشن می دانند و بعضی دیگر آن را الهام گرفته از واژه پهلوی سوریک که به معنای سرخ است، می دانند.

جشن چهارشنبه سوری در تمامی نقاط ایران برگزار می شود که هر کدام آداب و رسوم خاص خود را دارند. چهارشنبه سوری یکی از رایج‌ترین و سنتی‌ترین جشن‌ها در کشور ایران می‌باشد که قبل از رسیدن عید نوروز برگزار می‌شود.

این جشن از آداب و رسوم خاصی برخوردار است که در ادامه به آن میپردازیم.

تاریخچه چهارشنبه سوری

جشن سور از قدیم در ایران رسم بوده است که جشنی مردمی و ملی است و نام آن را چهارشنبه سوری می دانند که پرچم دار نوروز می‌باشد. در ایران باستان در آخر هر ماه جشنی به نام سور رسم بود و از طرفی اعراب چهارشنبه را (یوم الارباع) می دانستند که از روزهای شوم و نحس به شمار می‌رفت.

آنها معتقد بودند که روزهای نحس و شوم را باید با شادمانی گذراند. این جشن متعلق به مردم ایران بوده است و هیچ وقت جشنی صرفا زرتشتی نبوده. برخی دیگر هم معتقدند که چهارشنبه سوری قبل از اسلام، بنا به یاد بود پریدن سیاوش از روی آتش بوده است. نظافت و عفونت زدایی از اهداف غیرآیینی برای این جشن می‌باشند.

به هر حال در ایران قبل از اسلام جشن‌های زیادی در هر ماه برگزار می‌شد، که چهارشنبه سوری باستانی هم یکی از آن‌ها بوده است.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

در شب چهارشنبه سوری رسم و رسوم‌های خاصی وجود دارد که هر کدام از این رسم‌ها به شکل هیجان‌انگیزی انجام می‌شوند. از جمله آداب و رسوم‌هایی که در این شب انجام می‌شود، آتش بازی، دورهمی‌های خانوادگی، خوردن آجیل مشکل گشا، قاشق زنی و غیره می باشد که برخی این آداب و رسوم ها را فراموش کرده‌اند.

چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران
 

تهران: جلوی ساختمان شماره 7 امور خارجه، توپ مرواریدی واقع شده بود که این توپ در دوره‌ی قاجار در میدان ارگ قدیم قرار گرفته بود. در آن زمان یکی از آداب رسوم چهارشنبه سوری در تهران به این شکل بود که زنان و دختران برای پخت گشایی دور تا دور این توپ جمع می شدند و به آن دخیل می بستند.

شیراز: مردم شیراز در شب چهارشنبه سوری به حرم شاهچراغ می‌روند و نیت می‌کنند تا حاجتشان را بگیرند. در حمام رودخانه سعدیه حمام می کنند تا بیماری از تنشان خارج شود و اگر دختر باشند بخت‌شان باز شود. در آن شب شیرازی‌ها بخاطر اینکه ارادت بسیار زیادی به حافظ دارند، به حافظیه می‌روند و فال خود را می‌گیرند.
 

مناطق کردنشین: در چهارشنبه سوری تعدادی از افراد چند عدد تخم مرغ رنگ شده را در مشت خود می گیرند و همراه تختم مرغ به رقص و شادمانی می‌پردازند. در همین حال سر تخم مرغ خود را به تخم مرغ دیگری می‌زنند و فردی که تخم مرغ او زودتر شکست، بازنده می‌شود.
 

تبریز: در گذشته در تبریز به جای افروختن آتش، روز چهارشنبه صبح جوان ها و کودک ها از روی آب می پریدند و شعری را می خواندند (آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه). در شب چهارشنبه سوری تبریزی‌ها حتما برای دوست و آشنایان خود آجیل و میوه خشک می‌فرستند. در دوران ساسانی، زرتشتیان در جشن‌های خود، بر روی یکدیگر آب می‌ریختند که این رسم هنوز رایج است. یکی از آداب چهارشنبه سوری ترک‌های تبریزی، ریختن آب بر روی عابرین بوده است که از همین رسم برگرفته شده است.

اردبیل: در اردبیل پیش از طلوع آفتاب روز بعد همه‌ی اعضای خانواده به سمت رودخانه حرکت می‌کنند. در آن زمان مردها به اسب سواری می‌پردازند و زن‌ها ظرف‌هایشان را از آب رودخانه پر می‌کنند تا در کنار یا دور خانه‌شان بریزند.

خراسان جنوبی و خراسان رضوی: چهار شنبه سوری در مشهد و خراسان جنوبی به این صورت است که افراد در هیزم‌هایشان اسپند و نمک می‌ریزند که آتش بیشتر افروخته شود. در شهرستان‌هایی مانند سبزوار با هیزم و چوب، گوی بزرگی آماده می‌کنند و در داخل آتش می‌ریزند که در حین ریختن (غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا) را زمزمه می‌کنند.